ઓટોમોબાઈલ ઉદ્યોગમાં ગુજરાત: સ્પેર્સ અને એસેસરીઝનું મેન્યુફેક્ચરિંગ હબ
ગુજરાત ભારતીય ઓટોમોબાઈલ ઉદ્યોગ માટે એક મહત્વપૂર્ણ મેન્યુફેક્ચરિંગ હબ તરીકે ઉભરી રહ્યું છે. અહીંના ઉદ્યોગકારો ઓટોમોબાઈલ સ્પેર પાર્ટ્સ અને એસેસરીઝની શ્રેષ્ઠ ગુણવત્તા અને નવીનતા સાથે દેશ અને વિશ્વના બજારમાં પોતાનું સ્થાન બનાવી રહ્યા છે. રાજકોટ, અમદાવાદ, વડોદરા જેવા ઉદ્યોગિક શહેરો ઓટો પાર્ટ્સના ઉત્પાદનમાં અગ્રેસર છે.રાજકોટ જિલ્લાના લોધિકા જી.આઈ.ડી .સી અને શાપર-વેરાવળ ઔદ્યોગિક ઝોન ઓટોપાર્ટ્સ અને એસેસરીઝ મેન્યુફેક્ચરિંગ કરતી નામાંકિત કંપનીઓ આવેલી છે,
ગુજરાત: ઓટો સ્પેર પાર્ટ્સ ઉદ્યોગનું હબ
રાજ્યના અનેક નાના અને મધ્યમ ઉદ્યોગો (MSMEs) ટૂ-વ્હીલર, ફોર-વ્હીલર અને હેવી-વ્હીકલ માટે જરૂરી ભાગોની પ્રોડક્શન અને સપ્લાય ચેઇનમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. ખાસ કરીને ઇલેક્ટ્રિક વ્હીકલ્સ (EVs) માટેના સ્પેર પાર્ટ્સ અને એસેસરીઝના ઉત્પાદનમાં ગુજરાત આગેવાન બન્યું છે.
વધતી નિકાસ અને વૈશ્વિક ડિમાન્ડ
ગુજરાતના ઓટો પાર્ટ્સ અને એસેસરીઝ માટે આફ્રિકા, દક્ષિણપૂર્વ એશિયા, યુરોપ અને અમેરિકા જેવા બજારોમાં વિશાળ માગ જોવા મળે છે. તાજેતરના ડેટા મુજબ:
- ભારતના ઓટો સ્પેર પાર્ટ્સ નિકાસમાં ગુજરાતનો ફાળો 30% છે.
- 2023-24 દરમિયાન ગુજરાતના ઓટો પાર્ટ્સ નિકાસમાં 22% નો વધારો નોંધાયો.
- વિશ્વબજારમાં ઇલેક્ટ્રિક વ્હીકલ એસેસરીઝ માટે ગુજરાતના ઉત્પાદકોની માંગ ઝડપથી વધી રહી છે.
ઉદ્યોગને પ્રોત્સાહન આપતા મુખ્ય તત્ત્વો
- ટેક્નોલોજી અને નવીનતા:
- CNC મશીનો, રોબોટિક્સ અને ઓટોમેશનનો ઉપયોગ કરીને ગુજરાતના ઉત્પાદકો અત્યાધુનિક ઓટો સ્પેર પાર્ટ્સ તૈયાર કરી રહ્યા છે.
- 3D પ્રિન્ટિંગ ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ કરીને કસ્ટમ ઓટો પાર્ટ્સ મેન્યુફેક્ચર કરવામાં આવી રહ્યા છે.
- સરકારી સહાય અને નીતિઓ:
- Gujarat Industrial Policy 2022 અંતર્ગત ઓટો સ્પેર પાર્ટ્સ ઉદ્યોગ માટે સબસિડી અને ટેક્સ રાહતો આપવામાં આવી રહી છે.
- PLI (Production Linked Incentive) સ્કીમ હેઠળ ઓટો પાર્ટ્સ ઉદ્યોગને નિકાસમાં સહાય મળી રહી છે.
- Make in India અને Atmanirbhar Bharat અભિયાન:
- સ્થાનિક ઉત્પાદકોને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવતા હોવાથી ભારત અને વિદેશના ઓટોમોબાઈલ બ્રાન્ડ્સ ગુજરાતમાંથી સ્પેર પાર્ટ્સ ખરીદી રહ્યા છે.દેશની કોઈ પણ બાઈક કે મોટરના 70% પાર્ટ્સ ગુજરાતમાં બને છે અને એથી વિશેષ રાજકોટ જિલ્લામાં બને છે!
વિશ્વના બજારમાં ગુજરાતના ઓટો સ્પેર પાર્ટ્સની વિશેષતા
ગુજરાતના ઉદ્યોગોમાં નિર્મિત ઓટો પાર્ટ્સ અને એસેસરીઝ કેટલીક મુખ્ય કેટેગરીમાં વહેંચાય છે:
- ઇલેક્ટ્રિકલ પાર્ટ્સ: બેટરી, ચાર્જિંગ યુનિટ, અને EV માટે જરૂરી ઘટકો.
- એન્જિન અને ટ્રાન્સમિશન પાર્ટ્સ: ગિયરબોક્સ, ક્લચ, પિસ્ટન.
- બ્રેક સિસ્ટમ અને સસ્પેન્શન પાર્ટ્સ: ડિસ્ક બ્રેક્સ, શોક એબ્ઝોવર્સ
- બાહ્ય એસેસરીઝ: એલોય વ્હીલ્સ, બમ્પર્સ, અને લાઇટિંગ સિસ્ટમ.
ભવિષ્યની તકો અને પડકારો
તકો:
- ઇલેક્ટ્રિક વ્હીકલ્સ માટે ઊંચી ડિમાન્ડને ધ્યાનમાં રાખીને ઓટો સ્પેર પાર્ટ્સ ઉદ્યોગને વધુ ગતિ મળશે.
- FAME India Scheme હેઠળ EV પાર્ટ્સ માટે વિશેષ સબસિડી ઉપલબ્ધ છે.
પડકારો:
- ચીન અને તાઈવાન જેવા દેશોની નિકાસ સ્પર્ધાને પહોંચી વળવું.
- કુશળ મજૂરશક્તિ અને ઉચ્ચ ટેકનોલોજીના અભાવે નવા ઇનોવેશનમાં પડકારો.
નિષ્કર્ષ
ગુજરાતના ઓટોમોબાઈલ સ્પેર પાર્ટ્સ અને એસેસરીઝ ઉદ્યોગે પોતાના નવનિર્માણ અને ગુણવત્તાને કારણે વૈશ્વિક બજારમાં આગવી ઓળખ બનાવી છે. સરકારની પ્રોત્સાહક નીતિઓ, ટેક્નોલોજીકલ સુધારા, અને ઉદ્યોગસ્નેહી માળખાં રાજ્યને ઓટો સ્પેર પાર્ટ્સ મેન્યુફેક્ચરિંગમાં અગ્રણી બનાવે છે. જો ગુજરાતના ઉદ્યોગકારો નવી ટેક્નોલોજી અપનાવી, ક્વોલિટી જાળવી અને નિકાસ વધારવા ધ્યાન આપશે, તો આ ઉદ્યોગ આગામી દાયકામાં અનેક નવા માઈલસ્ટોન હાંસલ કરી શકશે.
