ઇન્ટેલેચ્યુઅલ પ્રોપર્ટી રાઈટ્સ (IPR) કેવી રીતે મેળવવા?

ઇન્ટેલેચ્યુઅલ પ્રોપર્ટી રાઈટ્સ (IPR) કેવી રીતે મેળવવા?

પરિચય

આજના ડિજિટલ અને નવીનતા યુગમાં મૂલ્યવાન વિચારો, શોધખોળ અને સર્જનાત્મકતા માટે કાનૂની સુરક્ષા એ વ્યવસાય અને વ્યક્તિગત વિકાસ માટે મહત્વપૂર્ણ બની ગઈ છે. ઇન્ટેલેચ્યુઅલ પ્રોપર્ટી રાઈટ્સ (IPR) એ એવી કાનૂની સુરક્ષા પ્રદાન કરે છે, જેનાથી નવીનતા અને સર્જનાત્મકતા સુરક્ષિત રહી શકે અને એના શોધક કે સર્જનને તેનો પૂરતો આર્થિક લાભ મળી રહે! જો તમે કંઈક અનોખું બનાવી રહ્યા છો – એક બ્રાન્ડ, શોધ, કે સર્જનાત્મક કૃતિ, તો તેને સુરક્ષિત રાખવા માટે IPR મેળવવું જરૂરી છે.

આ લેખમાં, Intellectual property rights (IPR) શું છે, તેના પ્રકારો અને તે કેવી રીતે મેળવવા તે અંગે  સંપૂર્ણ માર્ગદર્શન આપવામાં આવ્યું છે.

ઇન્ટેલેચ્યુઅલ પ્રોપર્ટી રાઈટ્સ (IPR) શું છે?

ઇન્ટેલેચ્યુઅલ પ્રોપર્ટી એટલે માનવ મગજની રચનાત્મકતા,સર્જનાત્મકતા અને નવીનતાથી ઉત્પન્ન થયેલી સંપત્તિ હક્કો અને કાનૂની રક્ષણ આપવા માટે IPR (Intellectual Property Rights) ઉપલબ્ધ છે.

IPRના મુખ્ય પ્રકારો:

✅ ટ્રેડમાર્ક (Trademark) – બ્રાન્ડ લોગો, નામ કે સ્લોગન માટે

✅ પેટન્ટ (Patent) – નવી શોધો અને ટેક્નોલોજી માટે

✅ કોપીરાઈટ (Copyright) – લખાણ, સંગીત, ચિત્રો અને સોફ્ટવેર માટે

✅ ડિઝાઈન રજીસ્ટ્રેશન (Industrial Design Protection) – પ્રોડક્ટના વિશિષ્ટ ડિઝાઇન માટે

✅ જીઓગ્રાફિકલ ઈન્ડિકેશન (GI Tag) – ચોક્કસ પ્રદેશની ખાસિયત દર્શાવતા ઉત્પાદનો માટે

1. ટ્રેડમાર્ક (Trademark) કેવી રીતે મેળવવું?

ટ્રેડમાર્ક એ કંપનીનું લોગો, બ્રાન્ડ નામ, સ્લોગન, કે ચિહ્ન માટેનો કાનૂની હક્ક છે, જેનો ઉપયોગ અન્ય કોઈ નહીં કરી શકે.

✅ ટ્રેડમાર્ક માટે લાયક વસ્તુઓ:

Ÿ             લોગો અને બ્રાન્ડ નામ (જેમ કે Nike, Apple)

Ÿ             સ્લોગન (Just Do It – Nike)

Ÿ             ધ્વનિ (Sound Logo – Intel Startup Sound)

✅ ટ્રેડમાર્ક માટે અરજી કરવાની પ્રક્રિયા:

Ÿ             IP India ની સત્તાવાર વેબસાઈટ (https://ipindia.gov.in/) પર જાઓ

Ÿ             ટ્રેડમાર્ક સર્ચ કરો (જો તમે પસંદ કરેલું નામ પહેલાથી રજીસ્ટર હોય, તો બદલવું પડશે)

Ÿ             અરજીપત્રક ભરો (TM-1 ફોર્મ)

Ÿ             ફી ભરો (₹4,500 થી ₹9,000 સુધી) (રકમ ફિક્સ ન હોય શકે!)

Ÿ             ટ્રેડમાર્ક ચકાસણી અને મંજૂરી માટે 6-18 મહિના લાગશે

➡️ એકવાર મંજુર થઈ જાય, તો તમારું ™ ચિહ્ન “®” ચિહ્નમાં બદલાઈ જશે, જે તમારા બ્રાન્ડને સંપૂર્ણ કાનૂની સુરક્ષા આપશે.

2. પેટન્ટ (Patent)

કેવી રીતે મેળવવું?

પેટન્ટ એ નવી શોધ અને ટેક્નોલોજી માટેનો કાનૂની હક્ક છે, જેનાથી કોઈ બીજા વ્યક્તિ અથવા કંપની તમારી શોધની નકલ કરી શકે નહીં.

✅ પેટન્ટ માટે લાયક શોધો:

Ÿ             નવી ટેક્નોલોજી કે મશીન

Ÿ             રાસાયણિક સંયોજન કે દવા

Ÿ             નવો મેન્યુફેક્ચરિંગ પદ્ધતિ

✅ પેટન્ટ માટે અરજી કરવાની પ્રક્રિયા:

Ÿ             પ્રાથમિક શોધ (Patent Search) કરો – તમારું આઈડિયા પહેલાથી કોઈએ પેટન્ટ કર્યું છે કે નહીં, તે તપાસો.

Ÿ             પેટન્ટ અરજી (Patent

Application – Form 1) દાખલ કરો

Ÿ             તકનિકી માહિતી (Patent Specification – Form 2) આપો

Ÿ             પેટન્ટ પબ્લિકેશન અને તપાસ પ્રક્રિયા ચાલુ રહેશે (6-24 મહિના)

Ÿ             મંજુર થયા પછી, તમારું પેટન્ટ 20 વર્ષ માટે માન્ય રહેશે

➡️ ફી: ₹1,600 થી ₹8,000 સુધી (વ્યક્તિગત કે કંપની આધારિત)

➡️ સહાય માટે: પેટન્ટ એડવોકેટ કે એજન્ટની મદદ લેવા સારું રહેશે.

3. કોપીરાઈટ (Copyright) કેવી રીતે મેળવવું?

કોપીરાઈટ એ લેખન, સંગીત, ચિત્રો, સોફ્ટવેર, કે વિડિઓ માટેના બૌદ્ધિક અધિકાર સુરક્ષિત કરે છે.

✅ કોપીરાઈટ માટે લાયક કૃતિઓ:

Ÿ             પુસ્તકો, લેખો અને વેબસાઈટ સામગ્રી

Ÿ             સંગીત અને ગીતો

Ÿ             પેઇન્ટિંગ, ફોટોગ્રાફ્સ અને ગ્રાફિક ડિઝાઇન

Ÿ             મૂવી અને વિડિઓઝ

Ÿ             સોફ્ટવેર અને એપ્લિકેશન

✅ કોપીરાઈટ માટે અરજી કરવાની પ્રક્રિયા:

Ÿ             Copyright Office Website (https://copyright.gov.in/) પર જાઓ

Ÿ             ફોર્મ-IV (Copyright Registration Application) ભરો

Ÿ             ફી ભરો (₹500 થી ₹5,000 સુધી)

Ÿ             છેલ્લી ચકાસણી પછી 3-6 મહિનામાં કોપીરાઈટ મંજુર થાય

➡️ કોપીરાઈટ 60 વર્ષ સુધી માન્ય રહે છે.

4. ડિઝાઈન રજીસ્ટ્રેશન (Industrial Design Protection) કેવી રીતે મેળવવું?

જો તમારું બિઝનેસ નવા પ્રકારની પ્રોડક્ટ ડિઝાઇન બનાવે છે, તો તેને સુરક્ષિત કરવું જરૂરી છે.

✅ લાયક ડિઝાઈન્સ:

Ÿ             પ્રોડક્ટ ડિઝાઇન (જેમ કે iPhone નું દેખાવ)

Ÿ             મોબાઈલ, પેકેજિંગ, અને ફર્નિચર ડિઝાઇન

✅ રજીસ્ટ્રેશન માટે પ્રક્રિયા:

Ÿ             IP India Website પર અરજી કરો

Ÿ             Design Application Form ભરો

Ÿ             ડિઝાઈન ચકાસણી અને મંજૂરી પ્રક્રિયા શરૂ થાય

Ÿ             મંજુર થયા પછી 10 વર્ષ માટે સુરક્ષા મળે છે (અને 5 વર્ષ માટે નવિનકરણ શક્ય છે).

➡️ ફી: ₹1,000 થી ₹4,000 સુધી

5. જીઓગ્રાફિકલ ઈન્ડિકેશન (GI Tag)

કેવી રીતે મેળવવું?

GI Tag એ કોઈ ચોક્કસ પ્રદેશના પ્રખ્યાત ઉત્પાદનો માટે કાનૂની સુરક્ષા આપે છે.

✅ ઉદાહરણો:

Ÿ             દાર્જીલિંગ ચા (Darjeeling Tea)

Ÿ             ખાંડવી, ભાખરી (Gujarati Traditional Food)

Ÿ             કાંજીવરમ સાડી (Kanjeevaram Saree)

✅ પ્રક્રિયા:

Ÿ             GI Application File કરો

Ÿ             પ્રમાણિત કરો કે ઉત્પાદન ચોક્કસ ભૂગોળથી જોડાયેલું છે

Ÿ             IP India દ્વારા મંજૂરી માટે ચકાસણી થાય

➡️ માન્યતા 10 વર્ષ માટે છે અને પછી પુનર્નવીનીકરણ શક્ય છે.

નિષ્કર્ષ

IPR તમારા વિચારો અને ક્રિએટિવિટી માટે મહત્વપૂર્ણ સુરક્ષા આપે છે. ટ્રેડમાર્ક, પેટન્ટ, કોપીરાઈટ, ડિઝાઇન અને GI ટેગ જેવી બૌદ્ધિક સંપત્તિ રજીસ્ટ્રેશન કરવાથી, તમે તમારા બિઝનેસ અને સર્જનાત્મકતાને કાનૂની રક્ષણ આપી શકો.

➡️ તમારા આઈડિયાને સુરક્ષિત રાખવા માટે, IPR રજીસ્ટ્રેશન જરૂરી છે! તમે ભારત સરકારની IPR (Intellectual Property Rights) માટે https://ipindia.gov.in/ સીધી મુલાકાત લઈને અરજી દાખલ કરી શકો કે વધુ માહિતી મેળવી શકશો!
————————————————————————————–
નોંધ: દરેક ઔદ્યોગિક-વ્યાપારી એસોસિએશનો,મંડળો,કંપનીઓ, વિદ્યાર્થીઓ અમને તેમના પ્રશ્નો કે બિઝનેસ અને ઉદ્યોગ વિષયક સમાચાર/લેખો અમને મોકલી શકો છો.એડવર્ટાઈઝમેન્ટ માટે સંપર્ક: +91 9924240334  અથવા તમામ માહિતી સાથે Contact Us પર જઈને ઈ-મેઈલ કરો.

Free register your company in GUJARAT BUSINESS DIRECTORY

સૌરાષ્ટ્ર ઇન્ડસ્ટ્રીયલ એવોર્ડ- 2025(દ્વિતિય) નોમીનેશન ચાલુ થઇ ગયું છે તો વિઝીટ કરો:

‘ગુજરાત ઇન્ડસ્ટ્રિયલ ટાઈમ્સ’ના સમાચાર વિવિધ લેખો,માહિતી જો પસંદ આવે તો શેર કરશો!