સ્ટાર્ટઅપ માટે ફંડિંગ કેવી રીતે મેળવવું?
ભારતમાં સ્ટાર્ટઅપ કલ્ચર ઝડપથી વિકસી રહ્યું છે, અને ઘણા ઉદ્યોગસાહસિકો (Entrepreneurs) નવા આઈડિયાઝ પર કામ કરી રહ્યા છે. પરંતુ મોટાભાગના સ્ટાર્ટઅપ માટે ફંડિંગ એક મુખ્ય પડકાર બની રહે છે. કોઈ પણ નવા બિઝનેસ માટે મૂડી (Funding) જરૂરી છે, જેથી તે તેજીથી વિકાસ પામે અને વધુ ગ્રાહકો સુધી પહોંચી સ્થિરતા પ્રાપ્ત કરી શકે.
આ લેખમાં આપણે સ્ટાર્ટઅપ માટે ફંડિંગ મેળવવાના વિવિધ સ્ત્રોતો અને શ્રેષ્ઠ પદ્ધતિઓ વિશે વિગતવાર ચર્ચા કરીશું.અહી સરળ ભાષા જાળવી રાખવા બિઝનેસની ભાષા મૂજબ ચલણમાં વપરાતા અંગ્રેજી શબ્દોનું ગુજરાતી કરેલું નથી!
1. સ્વ-ભંડોળ મૂડી (Bootstrapping)
Bootstrapping એટલે કે જાતે મૂડી એકત્ર કરી બિઝનેસ શરૂ કરવો. જો તમારું સ્ટાર્ટઅપ નાના સ્તરે છે અને વધારે મૂડીની જરૂર નથી, તો તમારી બચત અને નફા દ્વારા તેને ચલાવી શકો.
લાભ:
કોઈ ત્રીજા પક્ષની નિર્ભરતા નહીં.
બિઝનેસ પર સંપૂર્ણ નિયંત્રણ.
કોઈ બાહ્ય રોકાણકારોને નફાનું વહેચાણ કરવાની જરૂર નથી.
ઉદાહરણ:
જો તમારું સ્ટાર્ટઅપ સેવાઓ (Services) સાથે સંકળાયેલું હોય (જેમ કે ડિજિટલ માર્કેટિંગ, કન્સલ્ટિંગ, ફ્રીલાન્સિંગ), તો તમે ઓછી મૂડીમાં પણ બિઝનેસ શરૂ કરી શકો.
2. મિત્રો અને કુટુંબજનો તરફથી રોકાણ (Friends & Family Investment)
પરિચિત લોકો (Friends & Family) દ્વારા રોકાણ મેળવવું એ એક સરળ વિકલ્પ છે.
તમારા પરિવાર અને નજીકના મિત્રો જો તમારા આઈડિયાને સપોર્ટ કરે, તો તેઓ થોડુ પ્રારંભિક રોકાણ કરી શકે છે.
લાભ:
સરળતાથી ઉપલબ્ધ ફંડ.
વ્યાજદરો સામાન્ય રીતે ઓછા હોય.
કોઈ કડક શરતો વગર મૂડી મળે.
ચેતવણી:
જો બિઝનેસ સફળ ન થાય તો સંબંધોને પ્રભાવિત કરી શકે,
લેખિત કરાર (Agreement) કરવો જરૂરી.
3. બેંક લોન અને સરકારી સહાય (Bank Loans & Government Schemes)
ભારત સરકારે સ્ટાર્ટઅપ અને MSME ઉદ્યોગોને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ઘણી યોજનાઓ શરૂ કરી છે.
A) મુદ્રા લોન (MUDRA Loan)
PMMY (Pradhan Mantri Mudra Yojana) હેઠળ માઈક્રો અને સ્મોલ બિઝનેસ માટે લોન મળે છે.
બે પ્રકારની લોન ઉપલબ્ધ છે જે મુદ્રા લોન હેઠળ આવે છે:
શિશુ લોન: ₹50,000 સુધી
કિશોર લોન: ₹50,000 – ₹5,00,000
તરુણ લોન: ₹5,00,000 – ₹10,00,000
અરજી માટે: mudra.org.in પર જઈ શકો છો.
B) સ્ટાર્ટઅપ ઇન્ડિયા યોજના (Startup India Scheme)
નવતર ટેક્નોલોજી સ્ટાર્ટઅપ્સ માટે ફંડ અને ટેક્સ છૂટછાટ મળે છે.
અરજી માટે: startupindia.gov.in
C) બેંક અને NBFC લોન
ICICI, SBI, HDFC, Axis જેવી બેંકો સ્ટાર્ટઅપ માટે લોન આપે છે.
NBFCs (Non-Banking Financial Companies) જેવા કે Bajaj Finserv પણ નાના ઉદ્યોગો માટે લોન આપે છે.
લાભ:
સરળતાથી સસ્તા વ્યાજ દરે લોન મળે.
બેંકોના નિયમિત રેકોર્ડથી ફાઇનાન્સિંગ ક્રેડીટ મજબૂત થાય.
મહત્વપૂર્ણ:
સારો બિઝનેસ પ્લાન હોવો જોઈએ.
ક્રેડિટ સ્કોર (CIBIL Score) 750 કે તેથી વધુ હોવો જોઈએ.
4. એન્જલ રોકાણકારો (Angel Investors)
Angel Investors એ સફળ ઉદ્યોગસાહસિકો અથવા હાઈ-નેટ-વર્થ વ્યક્તિઓ (HNIs) હોય છે, જેનાથી સ્ટાર્ટઅપને આરંભિક મૂડી (Seed Funding) મળે.
સારા Angel Investors શોધવા માટે:
Indian Angel Network (IAN)
Venture Catalysts
LetsVenture
લાભ:
આરંભિક તબક્કે રોકાણ મળે.
ઉદ્યોગસાહસિકોને મેન્ટોરશિપ અને માર્ગદર્શન મળે.
ચેલેન્જ:
રોકાણકાર સામાન્ય રીતે કંપનીમાં શેર હિસ્સો (Equity) માંગે છે.
5. વેન્ચર કેપિટલ
(Venture Capital – VC)
Venture Capital Funds એ મોટી સંસ્થાઓ દ્વારા પૂરું પાડવામાં આવતી મૂડી છે, જે સ્ટાર્ટઅપના વિકાસ માટે ઈચ્છે છે.
પ્રખ્યાત VC ફંડ્સ:
Sequoia Capital India
Accel Partners
Nexus Venture Partners
લાભ:
મોટું રોકાણ મળી શકે.
વૈશ્વિક લેવલે સ્ટાર્ટઅપનું વિસ્તરણ કરી શકાય.
ચેલેન્જ:
કડક શરતો અને કંપનીના નિર્ણયો પર VCનું પ્રભાવ.
6. ક્રાઉડફંડિંગ (Crowdfunding)
Crowdfunding એ એક નવો વિકલ્પ છે જ્યાં સામાન્ય લોકો (Public) સ્ટાર્ટઅપ માટે મૂડી રોકાણ કરે છે.
Best Crowd funding
Platforms:
Ketto (ભારત માટે)
Kickstarter
Indiegogo
લાભ:
કોઈ ઈક્વિટી આપવાની જરૂર નથી.
વ્યવસાય માટે પહેલાથી જ ગ્રાહકો (Backers) મળે.
ચેલેન્જ:
સફળ Crowd funding માટે મજબૂત માર્કેટિંગની જરૂર.
7. કોર્પોરેટ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ (Corporate Investors & Strategic Partnerships)
મોટી કંપનીઓ ઘણી વખત સ્ટાર્ટઅપ્સમાં રોકાણ કરે છે કે જેથી તેઓ નવીન ટેક્નોલોજી અથવા માર્કેટમાં પોતાનું પ્રભાવ વધારી શકે.
ઉદાહરણ:
Google, Microsoft, Reliance વગેરે Tech Startups માં રોકાણ કરે છે.
લાભ:
મોટા પાયે નેટવર્ક મળે.
ઉદ્યોગ વિકાસ માટે વધુ સહાય મળે.
ચેલેન્જ:
કંપનીના ફાયદા માટે શરતો હોવી શક્ય.
સ્ટાર્ટઅપ માટે ફંડિંગ મેળવવા માટે ઘણા વિકલ્પો છે, અને તમારું ઉદ્યોગ કઈ તબક્કે છે તે મુજબ યોગ્ય વિકલ્પ પસંદ કરવો જરૂરી છે.
Bootstrapping અને Friends & Family – આરંભ માટે
Bank Loans & Government Schemes – સ્ટેબિલિટી માટે
Angel Investors & VC Funding – ઝડપી વૃદ્ધિ માટે
Crowdfunding & Corporate Investment – નવા બજાર મેળવવા માટે
જો તમારું બિઝનેસ મોડલ મજબૂત છે અને યોગ્ય સ્ટ્રેટેજી છે, તો તમને ચોક્કસ ફંડિંગ મળશે. તમારા આઈડિયાને યોગ્ય રીતે રજૂ કરો અને શ્રેષ્ઠ વિકલ્પ પસંદ કરો!
