સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (SBI) –એક બ્રિટિશ બેંક ભારતની સૌથી મોટી બેંક કેવી રીતે બની?
એક સમય હતો કે દેશમાં માત્ર થોડીક જ બેંકો ઉપલબ્ધ હતી પરંતુ આજે વિવિધ પ્રકારની બેંકોએ ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં પોતાની શાખાઓ ખોલી છે પરંતુ આ પછી આજ સુધી કોઈ એવી બેંક આવી નથી જે સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા સાથે સ્પર્ધા કરી શકે. તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે ભારતમાં દરેક ત્રીજા વ્યક્તિનું SBIમાં ખાતું છે. આના પરથી તમે અંદાજ લગાવી શકો છો કે ભારતમાં બેંક કેટલી મોટી છે. પરંતુ સ્ટેટ બેંક કેવી રીતે અસ્તિત્વમાં આવી અને તેની સફળતા પાછળનું રહસ્ય શું હતું,?
આજે ભારતમાં ગમે ત્યાં, તમને આ બેંકની નવી શાખા ચોક્કસપણે મળશે, પરંતુ આ બેંકની શરૂઆત કેવી રીતે થઈ? 1955માં તમામ મોટી બેંકોનું વિલિનીકરણ કરવામાં આવ્યું અને આ બેંકની રચના કરવામાં આવી. જેના કારણે સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાની રચના થઈ. 1806માં કોલકાતામાં ઈમ્પીરીયલ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા નામની બેંક હતી. જેની સ્થાપના બ્રિટિશ સરકારે તેની સુવિધા માટે 1921માં કરી હતી અને ત્યાં સુધીમાં તે ભારતની સૌથી મોટી બેંક બની ગઈ હતી. બાદમાં આ બેંકનું નામ બદલીને પ્રેસિડેન્સી બેંક ઓફ કોલકાતા કરવામાં આવ્યું. આ પછી પ્રેસિડેન્સી બેંકનું નામ બદલીને મુંબઈ બેંક અને પ્રમુખ શી બેંકનું નામ બદલીને મુંબઈ બેંક રાખવામાં આવ્યું. આજના ચેન્નાઈમાં ખુલી અને ભારતની સૌથી મોટી બેંક બની. આ આઝાદી પહેલાનું દ્રશ્ય હતું, પરંતુ દેશને આઝાદી મળી તે સમયે વર્ષ 1955 માં, આ ત્રણ બેંકોને મર્જ કરીને એક બેંક બનાવવામાં આવી અને તેનું નામ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા રાખવામાં આવ્યું. આ સાથે, ભારત સરકારે હમણાં જ Fence U (BHU) બનાવ્યું છે, જેનો અર્થ છે કે તેના 51 ટકાથી વધુ શેર સરકાર પાસે છે અને બાકીના શેરો પબ્લિક હોલ્ડિંગ છે. તેને PSU, પબ્લિક સેક્ટર અંડરટેકિંગ કહેવામાં આવે છે. ખાનગીકરણથી બચવા માટે બેંક ઓફ ઈન્ડિયાની રચના થોડા મહિના પહેલા કરવામાં આવી હતી. સમગ્ર દેશમાં SBI સૌથી વધુ સંખ્યામાં બચત ખાતા છે. SBI સમગ્ર દેશમાં સૌથી વધુ ATM ધરાવતી બેંકનું સ્થાન પણ ધરાવે છે. આ સાથે આજે SBIમાં 2 લાખથી વધુ કર્મચારીઓ કામ કરે છે અને SBIની બેંકિંગ સિસ્ટમ સૌથી વધુ ઓવરલોડેડ પિસ્તોલ માનવામાં આવે છે જ્યાં કર્મચારી ગ્રાહકોના આંકડા અન્ય બેંકો કરતા ઘણા વધારે છે, તેથી જ લોકો હંમેશા આ અંગે ફરિયાદ કરે છે.
SBI ના કર્મચારીઓ વિષે કહે છે કે તેઓ હંમેશા વ્યસ્ત રહે છે અને લંચ બ્રેક છે એમ કહીને બીજા કાઉન્ટર પર જવાનું કહે છે પરંતુ સૂત્રોનું માનીએ તો SBIનો એક કર્મચારી એક દિવસમાં 1718થી વધુ લોકોને હેન્ડલ કરે છે અને શહેરી વિસ્તારોમાં ક્યારેક 10,000થી વધુ લોકો હોય છે. આજે SBI પાસે 31 દેશોના ગ્રાહકોને સુવિધાઓ આપવા માટે 233 આંતરરાષ્ટ્રીય આઉટલેટ્સ ઉપલબ્ધ છે. SBI તેની સેવાઓને કારણે આટલી મોટી બેંક છે. SBIનો એક જ ઉદ્દેશ્ય છે SBI વિશે સૌથી સારી વાત એ છે કે અહીં ખાતું ખોલવા માટે તમારે કોઈ મોટી રકમની જરૂર નથી. આવા લોકો કોઈપણ મોટી બેંકમાં કોઈપણ સંકોચ વિના ખાતું ખોલાવી શકે છે. આજે, જ્યાં મોટી બેંકો હાઈ પ્રોફાઈલ લોકો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે, ત્યાં SBI તમામ પ્રકારના લોકોને સુવિધાઓ પૂરી પાડે છે અને તેમની સમસ્યાઓનું પણ ધ્યાન રાખે છે.આ બેંક તેની ગ્રામીણ શાખાઓમાં ખેડૂતોને સેવાઓ પૂરી પાડે છે. તે ઘણી જગ્યાએ વિવિધ પ્રકારની કૃષિ લોન અને અન્ય સુવિધાઓ પણ ઉપલબ્ધ કરાવે છે પરંતુ ખાસ કરીને SBI ની કૃષિ શાખા, જે ખેડૂતોને પાક વીમાથી લઈને તેમના પશુઓ સુધીની યોજનાઓ પૂરી પાડે છે, કદાચ તેથી જ SBI ભારતની સૌથી પસંદગીની બેંકોમાં સામેલ છે.
રિઝર્વ બેંક પહેલા બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન સી બેંકને ભારતમાં નોટો ઇસ્યુ કરવાનો અધિકાર હતો. 1864માં, જ્યારે 1861માં પેપર કરન્સી એક્ટ પસાર કરવામાં આવ્યો ત્યારે તેની બેંકિંગ કામગીરીમાં મોટો ફેરફાર જોવા મળ્યો હતો. તે સમયની સરકારે સ્ટેટ બેંકને પેપર કરન્સી ઇસ્યુ કરવાની સત્તા આપી હતી અને પેપર કરન્સી ઇસ્યુ કરવાની સત્તા પણ આપી હતી.
———————————————————————
નોંધ: ગુજરાત ઇન્ડસ્ટ્રિયલ ટાઈમ્સ પ્રેસ-પ્રતિનિધિ/લેખક કે એડવર્ટાઈઝમેન્ટ એકઝિકયુટીવ તરીકે જોડાવા આમંત્રે છે.દરેક વ્યાપારી એસોસિએશનો,મંડળો,કંપનીઓ અમને તેમના પ્રશ્નો કે બિઝનેસ અને ઉદ્યોગ વિષયક સમાચાર/લેખો અમને મોકલી શકો છો. સંપર્ક: +91 9924240334 અથવા તમામ માહિતી સાથે Contact Us પર જઈને ઈ-મેઈલ કરો.
Free register your company in GUJARAT BUSINESS DIRECTORY
સોસિયલ મીડિયા એકાઉન્ટ પર અમને જોઈન કરો.
FACEBOOK (EDITOR): https://www.facebook.com/profile.php?id=100015664217158
Facebook Page: https://www.facebook.com/Gujarat-Industrial-Times-2462648410416375
x: https://x.com/gujarat_times
Instagram: https://www.instagram.com/rajeshpateleditor_official/
YouTube URL: https://www.youtube.com/channel/UCHFESsRalcfqOLknlVhFBwQ
LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/rajesh-patel-53624118/?originalSubdomain=in
‘ગુજરાત ઇન્ડસ્ટ્રિયલ ટાઈમ્સ’ના સમાચાર વિવિધ લેખો,માહિતી જો પસંદ આવે તો શેર કરશો!
