રાજકોટમાં વધતું પ્રદૂષણ: એક ગંભીર ચિંતાનો વિષય
રાજકોટ, સૌરાષ્ટ્રનું હ્રદય સમાન શહેર, તેના ઔદ્યોગિક વિકાસ, ભવ્ય ઇતિહાસ અને સાંસ્કૃતિક વારસાથી પ્રસિદ્ધ છે. પરંતુ વિકાસની આ હોડ સાથે શહેરને પ્રદૂષણની એક ગંભીર સમસ્યાનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે. વધતું પ્રદૂષણ માત્ર પર્યાવરણ માટે જ નહીં, પરંતુ આરોગ્ય અને જીવનની ગુણવત્તા માટે પણ જોખમકારક બની રહ્યું છે.
પ્રદૂષણના મુખ્ય સ્ત્રોતો
- વાહનવ્યવહાર :
શહેરમાં દિનપ્રતિદિન વાહનોની સંખ્યામાં નોંધપાત્ર વધારો થઈ રહ્યો છે. ઈંધણના સળગવાથી વિમુક્ત થતી ઝેરી વાયુઓ, જેમ કે કાર્બન મોનોક્સાઈડ અને નાઈટ્રોજન ઓક્સાઇડ, હવાનું પ્રદૂષણ વધારવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે. - ઔદ્યોગિક પ્રદૂષણ:
રાજકોટમાં મોટી અને મધ્યમ કક્ષાની ઉદ્યોગોની સંખ્યા વધવાથી ઉદ્યોગો દ્વારા થતી ઝેરી કચરાની નિકાલની સમસ્યા વધી છે. આ ઉત્સર્જન હવામાં, પાણીમાં અને જમીનમાં પ્રદૂષણ ફેલાવે છે.ગુજરાત પ્રદુષણ બોર્ડની કોઈ કડક કામગીરી થતી નથી એ સ્પષ્ટ છે! નદી-નાળાઓ અને તળાવોની તદ્દન નજીક કારખાનાઓને ‘નો ઓબ્જેક્શન’સર્ટીફીકેટ આસાનીથી મળી રહે છે!જે રસાયણિક અને અન્ય ઝેરી તત્વો પાણી મારફત ભૂગર્ભજળમાં ફેલાય છે અને ઔદ્યોગિક ઝેરી ધૂમાડા વાતાવરણમાં ભળે છે. - નગરીય કચરાનું અસમાન નિયંત્રણ:
શહેરમાં ઘરના કચરાનું ફક્ત સરનામું બદલે છે પણ એનો વૈજ્ઞાનિક નિકાલ નથી..કચરો એકઠો કરવામાં આવતા મહાનગર પાલિકાના વાહનો મોટાભાગે બહારના અને ગરીબ વિસ્તારોમાં નિયમિત નથી. સાફ સફાઈ રાજમાર્ગો પૂરતી મર્યાદિત છે એવું જણાય છે! - આડેધડ બાંધકામોને મંજૂરી:
શહેરના વિસ્તરણ સાથે વૃક્ષોની અંધાધૂંધ કાપણી થઈ રહી છે, જે પ્રદૂષણને ફેલાવામાં મોટો ફાળો આપે છે. નવું માળખું ઊભું કરવા માટે કુદરતી પર્યાવરણ નષ્ટ થતું જાય છે.
પ્રદૂષણના પ્રભાવ
- આરોગ્ય પર અસર:
પ્રદૂષણથી શ્વાસનાં રોગો, એલર્જી, આંખોના રોગ અને ત્વચાની સમસ્યાઓ વધતી જોવા મળે છે. ખાસ કરીને બાળકો અને વડીલ લોકો માટે હવામાન પ્રદૂષણ ગંભીર સ્થિતિ ઊભી કરે છે. રાજકોટ જિલ્લાના શાપર (વેરાવળ) ઇન્ડ.ઝોનના ભૂગર્ભજળ પ્રદુષિત થઇ જવાના કારણે ચામડીના રોગો સૌથી વધુ જોવા મળે છે! - પર્યાવરણ પર અસર:
પ્રદૂષણના કારણે વર્તમાન આબોહવા સ્થિતિ અસ્થિર થઈ રહી છે. શહેરમાં ગરમીના તાપમાનમાં સતત વધારો અને મોસમમાં અનિશ્ચિતતા જોવા મળે છે. - પ્રાકૃતિક સંસાધનો પર અસર:
પ્રદૂષિત પાણીના સ્ત્રોતને કારણે પીવાના પાણીની ગુણવત્તા પર અસર થાય છે, જે આરોગ્ય માટે જોખમકારક બને છે.
પ્રદૂષણ ઘટાડવાના ઉપાયો
- વાહન વ્યવસ્થાપન:
જાહેર પરિવહન વ્યવસ્થા મજબૂત કરવી અને સાયકલ અથવા ઈલેક્ટ્રિક વાહનોના ઉપયોગને પ્રોત્સાહિત કરવું. - ઔદ્યોગિક નિયંત્રણ:
ઔદ્યોગિક કચરાનું યોગ્ય નિવારણ સુનિશ્ચિત કરવા માટે પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડની કડક કામગીરી જરૂરી છે. - હરિયાળ વિસ્તારનું સંગ્રક્ષણ:
શહેરમાં વૃક્ષારોપણ અભિયાન ચલાવી પ્રદૂષણ ઓછું કરવા પ્રયત્ન કરવો. - જાગૃતિ કાર્યક્રમો:
શહેરવાસીઓમાં પ્રદૂષણ અંગે જાગૃતિ લાવવા અને ઈકો-ફ્રેન્ડલી પ્રત્યેક ઉપાયો અપનાવવા માટે અભિયાન શરૂ કરવું. - એર ક્વોલિટી ઉપકરણો: હવાની શુધ્ધતા દર્શાવતા સાધનો તમામ વિસ્તારોમાં મુકવા જોઈએ જેથી મહાનગરપાલિકા અને સરકારી તંત્રો પ્રદુષણ નિયંત્રણ કેવું કરી રહ્યા છે એનું સીધું પરિણામ નાગરિકોને જાણવા મળે અને લોકોમાં પણ જાગૃતિ આવે!
નિષ્કર્ષ
રાજકોટમાં વધતું પ્રદૂષણ એક ગંભીર ચેતવણી છે, જે પર્યાવરણ અને સ્વાસ્થ્ય બંને માટે હાનિકારક છે. જો સરકાર અને સત્તાધિશો દ્વારા કડક અને યોગ્ય પગલાં ભરવામાં નહીં આવે, તો ભવિષ્યમાં આ સ્થિતિ વધુ ખરાબ બની શકે છે. વ્યવસ્થિત યોજના અને લોકોના સહકારથી પ્રદૂષણને નાથવું શક્ય છે. હવે સમય આવી ગયો છે કે રાજકોટના વિકાસ અને પર્યાવરણ વચ્ચે સમતોલન સાધવામાં સૌએ ભાગ લેવો જોઈએ.રાજકોટના નાગરિકો અને જાગૃત સંસ્થાઓએ પણ આ મુદે સામાજિક જાગૃતિ ફેલાવવા આગળ આવવું પડશે!
