વોટ્સએપનો ઇતિહાસ: એક નાની એપ કેવી રીતે દુનિયાની સૌથી મોટી મેસેજિંગ સર્વિસ બની?
આજે આપણે વાત કરીશું એવી એપ્લિકેશન વિષે જેનો આપણે રોજિંદી જિંદગીમાં સતત ઉપયોગ કરીએ છીએ વોટ્સએપ (WhatsApp). શું તમે વિચાર્યું છે કે આખી દુનિયામાં 2 બિલિયનથી વધુ એક્ટિવ યૂઝર્સ ધરાવતી અને કોઈ જાહેરાત વગરની એપ કેવી રીતે બનતી ગઈ?
વોટ્સએપની શરૂઆત થઈ હતી બ્રાયન એક્ટન અને જેન કૌમ નામના બે યુવાનોથી, જેમણે અગાઉ Yahoo કંપનીમાં 9 વર્ષ સુધી કામ કર્યું હતું. યાહૂ છોડ્યા પછી બંને જુદી જુદી કંપનીમાં નોકરી માટે ટ્રાય કરતા હતા. એ દરમિયાન જેમ કૌમ નિયમિત જીમ જવા જતા અને જીમ દરમિયાન ફોન પરના કોલ્સ મિસ થતા હતા. આથી તેમને વિચાર આવ્યો કે એવું કંઈક હોવું જોઈએ કે જેના દ્વારા મિત્રો જાણી શકે કે હું હાલમાં જીમમાં છું, એટલે મને કોલ ન કરે. આ વિચાર પરથી તેમણે એક એવી એપ બનાવી જેમાં માત્ર સ્ટેટસ મૂકવાની સુવિધા હતી – કોઈ ચેટિંગ કે મેસેજિંગ નહોતી.
શરૂઆત માત્ર સ્ટેટસ માટે
જેમે પણ આ એપનો ઉપયોગ કરવો શરૂ કર્યો, તેમણે સ્ટેટસનો ઉપયોગ મેસેજની જેમ કરવો શરૂ કર્યો. એક જણ સ્ટેટસ અપડેટ કરે કે “હું જીમમાં છું”, તો બીજાએ સ્ટેટસ મૂકે કે “હું ઓફિસમાં છું”, એટલે કે તેઓ સ્ટેટસ દ્વારા એકબીજા સાથે વાતચીત કરતા. ત્યારબાદ આ બંને કંપની સ્થાપકોને વિચાર આવ્યો કે શું વોટ્સએપને મેસેજિંગ એપ્લિકેશન તરીકે વિકસાવવી જોઈએ?
તે સમયે (2009) માત્ર BlackBerry Messenger (BBM) હજી લોકપ્રિય હતો, પણ તેનો ઉપયોગ માત્ર બ્લેકબેરી ફોનવાળાઓ જ કરી શકતા. અહીં વોટ્સએપે બધા માટે એક ઓપન અને ફ્રી મેસેજિંગ પ્લેટફોર્મ ઉભું કર્યું.
લોકોની પસંદગીથી આ એપ લોકપ્રિય બની
વોટ્સએપનો ઉપયોગ ઝડપથી વધી ગયો. લોકો પોતાના મિત્રો સાથે શેર કરતા અને નવા યુઝર્સ જોડાતા ગયા. 2009ના સમયગાળા દરમિયાન એસએમએસ અને કોલિંગ ખૂબ જ મોંઘા હતા, ત્યારે વોટ્સએપ ફ્રી મેસેજિંગ માટે શ્રેષ્ઠ વિકલ્પ હતું.
શરુઆતમાં જ્યારે ખર્ચ વધી રહ્યો હતો, ત્યારે વોટ્સએપે એક નવી વ્યવસાય નીતિ બનાવી – દરેક યૂઝર પાસેથી વર્ષે માત્ર $1 ( ₹30–₹40) ચાર્જ કરવા લાગ્યા. છતાં યૂઝર્સ વધતા ગયા.
“No Ads, No Games, No Gimmicks”
બ્રાયન એક્ટનએ પોતાના ડેસ્ક પર એક નોટ ચોંટાડી હતી !
“No Ads, No Games, No Gimmicks.”
એમનો ધ્યેય સ્પષ્ટ હતો – વોટ્સએપ માત્ર મેસેજિંગ માટે છે અને એમાં કોઇપણ પ્રકારની જાહેરાત કે ખોટા આકર્ષણ નહીં આવે.
એ પછી આવે છે ફેસબૂક (Facebook)
જેમ જેમ વોટ્સએપ લોકપ્રિય થતી ગઈ, તેમ તેમ મોટી કંપનીઓનું ધ્યાન પણ એની તરફ ગયું. 2014માં ફેસબૂકે લગભગ $19 બિલિયન (1.3 લાખ કરોડ રૂપિયા)**માં વોટ્સએપ ખરીદ્યું. આ ખરીદી ઇતિહાસની સૌથી મોટી ટેક ડીલમાંથી એક રહી. જેમ જેમ ફેસબુકનો દબદબો વધતો ગયો, એમ જેમ કૌમ અને બ્રાયન એક્ટનને લાગ્યું કે વોટ્સએપના મૌલિક સિદ્ધાંતો – જેમ કે યુઝર ડેટા પ્રાઈવસી, એડ ફ્રી પ્લેટફોર્મ – નિકળી રહ્યાં છે. પરિણામે, 2017માં બ્રાયન એક્ટએ અને 2018માં જેમ કૌમે વોટ્સએપમાંથી રાજીનામું આપી દીધું.
સિગ્નલ એપનો જન્મ
બ્રાયન એક્ટને પછી સિગ્નલ (Signal) એપ બનાવી – જે એક નૉન-પ્રોફિટ મેસેજિંગ એપ છે. તેમનો મૌલિક ધ્યેય છે કે
“હું પૈસા કમાવા પાછળ નહીં દોડું, પણ યુઝર્સને સુરક્ષિત અને ખાનગી મેસેજિંગ સર્વિસ આપીશ .”
આજે વોટ્સએપનો વ્યવસાય મોડેલ શું છે?
વોટ્સએપનું મુખ્ય બિઝનેસ મોડેલ છે: B2B – Business to Business.
એનો અર્થ કે વોટ્સએપ લોકો (Users) પાસે પૈસા નહીં લે પણ વ્યવસાયિક વ્યવહારો માટે ટૂલ તરીકે કમાણી કરે છે.
💼 વોટ્સએપ કેવી રીતે કમાય છે?
1. WhatsApp Business API
- મોટા ઉદ્યોગો અને બ્રાન્ડ્સ (જેમ કે: Jio, Amazon, LIC, IRCTC) ગ્રાહકો સાથે ચેટ માટે WhatsApp Business API નો ઉપયોગ કરે છે.
- વોટ્સએપ દરેક મેસેજ માટે કે દર 24 કલાકની ચેટ માટે ફી લે છે.
🟢 જેમ કે:- ઓર્ડર અપડેટ
- ટિકિટ બુકિંગ
- ડિલિવરી નોટિફિકેશન
- કસ્ટમર સપોર્ટ
2. Cloud API (Meta દ્વારા)
- Meta હવે WhatsApp Cloud API પ્રદાન કરે છે, જેથી Server ના ખર્ચ પણ બચાવે અને ઝડપથી સર્વિસ આપે.
- મોટા બિઝનેસ તેના ઉપયોગ માટે દર મહિને/પ્રતિ મેસેજ ચાર્જ આપે છે.
3. Business Platform Integration
- WhatsApp હવે Shopify, CRM Tools, Chatbots સાથે સંકલિત થાય છે – જ્યાંથી પણ Meta કમાય છે.
📱 સામાન્ય વપરાશકર્તા માટે:
- વોટ્સએપ ફ્રી છે
- કોઈ Ads નથી
- વ્યક્તિગત ચેટથી કંપની કમાય નથી
- ફોકસ છે બિઝનેસે વાપરશે અને એથી કમાણી થશે
📊 ટૂંકમાં:
વોટ્સએપ Meta (Facebook) માટે એક “Customer Communication Tool” છે – જેથી તેઓ મોટી કંપનીઓ પાસેથી Messaging Fees કમાય છે.
આજના સમયમાં…
- વોટ્સએપ વિશ્વની સૌથી મોટી મેસેજિંગ એપ છે.
- દર મહિને 2+ અબજથી વધુ યુઝર્સ.
- 50 લાખથી વધુ બિઝનેસ એકાઉન્ટ્સ.
- ભારતમાં સૌથી વધુ વપરાતી એપ્સમાં ટોચ પર.
વોટ્સએપનો ઉદ્ભવ એક સાદા વિચારથી થયો હતો – “મને કોલ ન કરશો, હું જીમમાં છું”. આજે તે દુનિયાની સૌથી મોટી મેસેજિંગ સેવા બની ગઈ છે. જોકે, શરૂઆતના સ્થાપકોની મૂલ્યો હવે કંપનીમાં દેખાતા નથી એ અલગ બાબત છે!
