ભારતમાં હાલની મોંઘવારી: કારણો અને વર્તમાન સ્થિતિ
મોંઘવારી એ ભારત જેવા વિકાસશીલ દેશ માટે એક મહત્વપૂર્ણ આર્થિક પડકાર છે. મોંઘવારી એટલે ભાવસૂચકાંકમાં ઊંચાળો, જેના કારણે સામાન્ય જીવન નિર્વાહ માટે ખર્ચ વધે છે. મોંઘવારી માત્ર આર્થિક જ નહીં, પરંતુ સામાજિક અસમાનતા અને જિવનની ગુણવત્તા પર પણ અસર કરે છે. આ લેખમાં, ભારતમાં હાલની મોંઘવારીના મુખ્ય કારણો, તેના પ્રભાવ અને સુધારાના માર્ગોની ચર્ચા કરીશું.
હાલની મોંઘવારીની વર્તમાન સ્થિતિ જોઈએ તો 2024માં, ભારત મોંઘવારીના વિવિધ સ્વરૂપોનો સામનો કરી રહ્યું છે. સરકારી આંકડાઓ અનુસાર, મુખ્ય કન્ઝ્યુમર પ્રાઇસ ઇન્ડેક્સ (CPI) 6% થી 7%ની આસપાસ રહે છે, જે આરબીઆઈની આદર્શ મર્યાદા 4% થી વધુ છે. ખાદ્ય પદાર્થોની મોંઘવારી ખાસ કરીને મહત્વની છે, કારણ કે ટમેટાં, ડુંગળી, શાકભાજી અને ઘઉંના ભાવમાં તીવ્ર વધારો થયો છે જેના પર કાબૂ કરવાના કોઈ પ્રયત્નો દેખાતા નથી!
ભારતમાં મોંઘવારીના મુખ્ય કારણો
1. ભૌતિક ઘટનાઓ અને કુદરતી આપત્તિ
ગુજરાત, મહારાષ્ટ્ર અને ઉત્તરીય રાજ્યોમાં અનિયમિત વરસાદના કારણે ખેતીમાં નુકસાન થયું છે. ઋતુઓની અસામાન્યતા ખેડૂતોના ઉત્પાદન પર માઠી અસર કરે છે, જેના કારણે ખાદ્ય પદાર્થોની કિંમતો વધતી હોય છે.
2. આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રવૃત્તિઓ
કાચા તેલના ભાવમાં વધારો: ભારત મોટાભાગનું તેલ આયાત કરે છે. કાચા તેલના વૈશ્વિક ભાવમાં વધારો ઇંધણના ખર્ચને વધારતો હોઈ ઉત્પાદનના અન્ય ખર્ચ પણ ઊંચા થાય છે.સરકારની વિવિધ ઉંચી ડ્યુટીઝના લીધે આંતર રાષ્ટ્રીય સ્તરે કાચા તેલના ભાવમાં ઘટાડો થવા છતાં સરકાર કિંમતો ઓછી કરી મોંઘવારી ઘટાડા માટે કોઈ પ્રયત્ન કરતી હોય તેવું જણાતું નથી!
યુક્રેન-રશિયા યુદ્ધ: યુરોપના ક્ષેત્રમાં થતી ઘટનાઓ અનાજના વૈશ્વિક પુરવઠાને પ્રભાવિત કરે છે, જેના કારણે ઘઉં અને મકાઈના ભાવ ઊંચા રહ્યા છે.
3. મહેસૂલી ખોટ અને નાણાકીય નીતિઓ
સરકાર જાહેર ખર્ચ વધારવા માટે સરકાર વધુ ઉધાર લે છે, જેના પરિણામે નાણાકીય સિસ્ટમમાં પડકારો ઊભા થાય છે.
4. પુરવઠા શૃંખલામાં વિક્ષેપ
કોવિડ-19ના અસાધારણ ઉતાવળા લૉકડાઉન નિર્ણય પછી પૂરવઠા સજ્જતા હજુ સુધી સંપૂર્ણ રીતે પુનઃસ્થાપિત નથી. ટ્રાન્સપોર્ટેશનના ખર્ચમાં વધારો પુરવઠા મોંઘી બનાવે છે. પેટ્રોલ ડીઝલના ભાવોનો તોતિંગ વધારો સામાન્ય ચીજવસ્તુઓને પણ મોંઘી બનાવે છે જે સામાન્ય માણસના જીવનને પણ મોંઘવારીના ખપ્પરમાં હોમી રહ્યું છે. ટોલટેકસના ઊંચા દરો પણ ચીજવસ્તુઓ અને સેવાઓ મોંઘી કરી રહ્યા છે.
5. મોંઘવારી માટેના તાત્કાલિક કારણો
ટમેટાં, ડુંગળી અને શાકભાજી જેવા ઉત્પાદનોના ભાવમાં અસાધારણ વધારો, જે સીઝનલ છે, પરંતુ સ્થાનિક પુરવઠાના અભાવને કારણે ગંભીર બન્યું છે. કેટલીક સરકારોની નીતિઓ, જેમ કે કૃષિ ઉત્પાદનોની નિકાસ નીતિમાં ફેરફાર, સ્થાનિક બજારમાં ભાવમાં ઊછાળો લાવે છે.
6. મજૂરી અને પ્રોડક્શન ખર્ચમાં વધારો
મજૂરોના પગાર વધારવાના પગલાં, ઊર્જા અને સામગ્રીના ખર્ચમાં વધારો ઉત્પાદન ખર્ચને પ્રભાવિત કરે છે.
મોંઘવારીનો સામાન્ય માણસ પર પ્રભાવ
7 નોટબંધીની અસર;
નોટબંધી નોટબંધીની ભારતીય અર્થતંત્ર પર સૌથી ખરાબ અસર થઇ છે જેની અસરમાંથી દેશ આજે પણ બહાર આવ્યો નથી! નોટબંધી વિષયક ઊંડાણપૂર્વક લેખ ફ્લેશબેક: નોટબંધી પછી ભારતમાં શું થયું નુકસાન? વાંચી શકો છો,
1. જીવનનિર્વાહ ખર્ચમાં વધારો
જીવનજરૂરી બજેટ સંપૂર્ણ રીતે મોંઘવારીનું ભોગ બન્યું છે, ખાસ કરીને મધ્યમવર્ગીય અને ગરીબ વર્ગો માટે. આરોગ્ય અને શિક્ષણ જેવી મહત્વની સેવાઓ પણ મોંઘી બની છે.આડેધડ GSTના લીધે ગરીબ અને મધ્યમવર્ગના બે છેડા ભેગા થઇ શકતા નથી. દેશના મોટાભાગના લોકો ક્રેડીટ-કાર્ડ અને અન્ય સ્વરૂપ પરની લોનો પર જીવવા લાગ્યા છે. જે દેશ સૌથી વધુ બચત કરતો એ બચતો તોડી મોટાભાગના લોકો નિર્વાહ કરે છે. સરકાર મોંઘવારીનો સ્વિકાર કરતી નથી પણ દેશની ૮૦% પ્રજા માટે પાંચ કિલો અનાજ મફત આપતી રહે છે અને આ વિષયક જાહેરાત સત્તાપક્ષ દ્વારા ચૂંટણી મંચો પરથી થતા રહે છે જે ઇનડાયરેક્ટ મોંઘવારીનો સ્વિકાર કરે છે પણ અગમ્ય કારણોસર મોંઘવારી નાથવાના કોઈ ખાસ પ્રયાસો જોવામાં આવતા નથી!.
2. બચતના નાણાં પર અસર:
વધતા ખર્ચના કારણે નાગરિકો પાસે બચત માટે ઓછા નાણાં બચતા નથી અને જે બચત હોય એ ખતમ થવા લાગે છે, જેનું અર્થતંત્ર પર નકારાત્મક પ્રભાવ પડે છે. બચત પર વ્યાજના દર તળિયે છે સામે એ નાણા કોઈ ઉદ્યોગમાં જાય તો પણ નાગરિકોની કંગાળ ખરીદશક્તિના લીધે ખાસ વળતર મળે એ સ્થિતિ બચી નથી!
3. સમાજમાં અસમાનતા વધે છે:
મોંઘવારી ગરીબ અને મધ્યમ વર્ગને વધુ અસર કરે છે. અન્ન અને અન્ય મુખ્ય જીવનજરૂરી સાધન-સેવાઓ મોંઘા થયા હોવાથી સામાન્ય જનતાનું જીવનધોરણની ગુણવત્તામાં ઘટાડો થાય છે. ટેક્સ-સિસ્ટમ અને આર્થિક નીતિઓ મૂજબ અમીર વધુ અમીર અને ગરીબ વધુ ગરીબ બની રહ્યાનું ચિત્ર સ્પષ્ટ બની ચૂક્યું છે!
4. મજૂરો અને કર્મચારીઓ માટે પડકારો
કાયમી મોંઘવારી એ પગારમાં વધારો કરવાની માંગ કરે છે, જેનાથી નોકરીદાતાઓ માટે પણ નવું તણાવ સર્જાય છે. સામાન્ય રીતે કંપનીઓમાં મજૂરવર્ગને ૮ કલાક લેખે ૩૦૦થી ૪૦૦રૂ ચૂકવવામાં આવે છે જે હાલની મોંઘવારીમાં પ્રાથમિક જીવનજરૂરી ખર્ચને પહોચી વળતા નથી.
5. ગૃહઋણ અને વ્યાજદર પર અસર
આરબીઆઈ દ્વારા વ્યાજદર વધારવા સાથે મકાનલોન મોંઘા બન્યા છે, જે મધ્યમવર્ગ માટે વધુ પડકારરૂપ છે.રિઅલ-એસ્ટેટમાં પ્રવર્તમાન મંદી દર્શાવે છે કે લોકો નવા ઋણ માટે સક્ષમ નથી. મારુતિ કારનું વેચાણ 2024 વર્ષમાં 4૦% જેટલું ઘટ્યું હોવાના અહેવાલ હતા જે દર્શાવે છે લોકોની ખરીદશક્તિ સતત ઘટી રહી છે.રાષ્ટ્રીયકૃત બેંકો જે એક સમયે ફિક્સ ડીપોઝીટ પર ક્રેડીટ કાર્ડ ખાતાધારકને આપતી તેઓ હવે ગ્રાહકોને મુક્ત રીતે ક્રેડીટ કાર્ડ આપી રહી છે કેમ કે લોન લેનાર લોકોની સંખ્યા ઘટી રહી છે તો ક્રેડીટ-કાર્ડ એક ફિક્સ-દિવસો માટે એક લોનસ્વરૂપ ગણી શકાય!
6 GST સિસ્ટમ:
આ સિસ્ટમ આજે પણ વ્યાપારીઓ પૂરી રીતે સમજી શક્યા નથી વધુમાં આડેધડ GST ટેક્સે મોંઘવારીની આગ વધુ ભડકાવી છે. પોપકોર્ન અને જૂની કારના વેચાણ પર GST જેવા મુદાઓ સોસીયલ મીડિયામાં હાસ્યાસ્પદ બની રહ્યા છે! GST દ્વારા સરકારી આવકના આંકડા વધવા સાથે મોંઘવારી પણ બેફામ થઇ ગઈ છે!
7 રાષ્ટ્રીયકૃત બેન્કોની કોર્પોરેટ્સ લોન માફી:
ભારતીય બેંકોએ નાણાકીય વર્ષ 2023-24 (FY24) માં રૂ. 1.7 ખરબની લોન રાઈટ ઓફ કરી છે, જે નાણાકીય વર્ષ 2023 માં રૂ. 2.08 ખરબ હતી!- (એક પ્રશ્નના જવાબમાં કેન્દ્રીય નાણાં રાજ્ય મંત્રી પંકજ ચૌધરીએ લોકસભામાં શેર કરેલા ડેટા અનુસાર)
—————————————————————————————————
નોંધ: ગુજરાત ઇન્ડસ્ટ્રિયલ ટાઈમ્સ પ્રેસ-પ્રતિનિધિ/લેખક કે એડવર્ટાઈઝમેન્ટ એકઝિકયુટીવ તરીકે જોડાવા આમંત્રે છે. બિઝનેસ અને ઉદ્યોગ વિષયક સમાચાર/લેખો અમને મોકલી શકો છો.
સંપર્ક: +91 9924240334 અથવા તમામ માહિતી સાથે Contact Us પર જઈને ઈ-મેઈલ કરો.
Free register your company in GUJARAT BUSINESS DIRECTORY
સોસિયલ મીડિયા એકાઉન્ટ પર અમને જોઈન કરો.
Facebook(EDITOR): https://www.facebook.com/profile.php?id=100015664217158
Facebook Page: https://www.facebook.com/Gujarat-Industrial-Times-2462648410416375
x: https://x.com/gujarat_times
Instagram: https://www.instagram.com/rajeshpateleditor_official/
YouTube URL: https://www.youtube.com/channel/UCHFESsRalcfqOLknlVhFBwQ
LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/rajesh-patel-53624118/?originalSubdomain=in
‘ગુજરાત ઇન્ડસ્ટ્રિયલ ટાઈમ્સ’ના સમાચાર વિવિધ લેખો,માહિતી જો પસંદ આવે તો શેર કરશો!
